Ludzie, którzy przeżyli traumatyczne wydarzenie, często wyrażają silny gniew z powodu tego, co ich spotkało. Istnieją jednak pacjenci, którzy – z rozmaitych powodów – muszą chronić się przed świadomością własnej złości. Przyczyna tego może być ogrom przeżytej katastrofy, wywołujący nieznośny lęk przed wszelką gwałtownością – także tą, która płynie z własnej destrukcyjności. Ludzie obawiający się własnej złości tak bardzo, że nie mogą bronić się przed nią, są narażeni na długotrwałe odczuwanie paraliżujących skutków traumy. Niektóre z obron przed złością to zaprzeczenie i projekcja, czyli pozbywanie się uczuć poprzez umieszczanie ich – w fantazji – w zewnętrznym świecie i w innych ludziach.
(Freud, 1926/207; Klein, 1946/2007, za: Garland, C.(red.). Czym jest trauma?, Oficyna Ingenium, Warszawa 2013).
Osoba, która przeżyła traumę, musi przepracować bolesne wydarzenia, aby włączyć je do świadomości. Ukrywanie jej w zakamarkach psychiki szkodzi zdrowiu. Dzięki psychoterapii możemy odkryć lub nawet zbudować znaczenie tych bolesnych wydarzeń, dzięki czemu możemy lepiej rozumieć swoje reakcje, zachowania, uczucia i myśli.
Trauma to nic innego jak rana, która okazuje się niszcząca.
Nasz umysł próbując chronić się przed potencjalnym uszkodzeniem, sięga po rozmaite strategie obronne. Wydarzenie traumatyczne zakłóca proces różnicowania i filtrowania rzeczywistości. Umysł zalewa fala bodźców, które zniekształcają zrozumienie oraz przeciążają system. Pojawia się wtedy odczucie, jakby wydarzyło się coś niezwykle gwałtownego. Wtedy dochodzi do ogromnej dezorganizacji życia, funkcjonowania, czegoś w rodzaju załamania. Dotychczasowe sposoby radzenia sobie z życiem, przestają działać. Stajemy się w rezultacie bezbronni wobec lęku. Rozpada się wiara w to, że coś może nas uchronić przed katastrofą. Tracimy wiarę w przewidywalność świata i jego ochronne funkcje. Trauma jest wydarzeniem uszkadzającym nasze obrony przed lękiem.
Osoba doświadczająca traumy przeżywa ją na nowo w snach, przebłyskach pamięci, emocjach i myślach, co powoduje, że zaczyna się izolować i obojętnieć na świata zewnętrzny, wszystko po to, aby uniknąć bodźców, które by przypominały o traumie. Jako objawy po traumie mogą pojawić się następujące objawy: zaburzenia snu, zaburzenia pamięci, zaburzenia uwagi, koncentracji, wybuchy gniewu, złości, agresji, paniki, ogromne poczucie lęku, wstydu, poczucia winy, żalu czy uczucia niesprawiedliwości. Niektóre osoby mogą zareagować na traumatyczne przeżycie zaburzeniami odżywiania, depresją czy zamiarami samobójczymi. U niektórych osób po doświadczeniu traumy rozwija się PTSD (zespół stresu pourazowego). PTSD zaburza znacznie codzienne funkcjonowanie. Jednak objawów może być więcej i zależą od indywidualnego przypadku. Wszystkie znacznie utrudniają funkcjonowanie, a w ich leczeniu skuteczna jest psychoterapia psychodynamiczna.
Następstwa urazu psychicznego
Następstwa urazu psychicznego i PTSD są bardzo zróżnicowane w zależności od wieku, charakteru traumy, reakcji na traumę oraz wsparcia udzielonego ofierze po traumatycznym zdarzeniu. Osoby dotknięte PTSD skarżą się na gorszą jakość życia z powodu natarczywych objawów. Mówią o okresach nadmiernej aktywności i nadmiernego wyczerpania, gdyż organizm długo po traumatycznym zdarzeniu doświadcza skutków traumatycznego wydarzenia, a mianowicie nadmiernego pobudzenia AUN. Wspomnienia przeżytej traumy mogą się pojawić nagle i wywołać napad paniki. Taka osoba zaczyna się bać własnej reakcji i sygnały z ciała, które były wcześniej uważane za ważne, po traumie są odbierane jako niebezpieczne. Jeśli codzienne sygnały przypominające o traumie osiągają skrajne nasilenie, może to wywołać reakcje znieruchomienia lub dysocjacji, jakby trauma działa się w czasie teraźniejszym. To wszystko prowadzi do błędnego koła.
Nie ma wyzdrowienia bez samoświadomości.
Osoby straumatyzowane żyją w świecie odczuć pozornie nie do zniesienia: mają złamane serce i cierpią z powodu ucisku w żołądku czy klatce piersiowej. Świadomość własnego ciała daje nam kontakt ze światem wewnętrznym, z mapą naszego organizmu. Wystarczy zdać sobie sprawę, że jesteśmy rozdrażnieni, zdenerwowani czy zaniepokojeni, a natychmiast zmienia się nasza perspektywa, otwierają się nowe możliwości, poza automatycznymi mechanizmami obronnymi, które dezorganizują nasze życie. Uważność pozwala nam dostrzec przemijającą naturę naszych uczuć i wrażeń. Gdy świadomie skupiamy uwagę na odczuciach płynących z ciała, możemy rozpoznać ich dynamikę, a co za tym idzie lepiej je kontrolować. Osoby, które przeżyły traumę często boją się uczuć. Po traumie ich wrogiem nie są już ich oprawcy, ale ich fizyczne ciało. Obawa przed zawładnięciem przez nieprzyjemne uczucia, wrażenia zmysłowe, sprawia, że ciało zastyga, a umysł się zamyka. Jeśli trauma należy do przeszłości, mózg emocjonalny nadal może wytwarzać wrażenia, które czynią ofiarę traumy przerażoną i bezradną.
Jak pomóc osobie po traumie?
Warto udać się do specjalisty: psychologa lub psychoterapeuty na psychoterapię, a niektórych przypadkach trzeba też skonsultować swoje objawy z lekarzem psychiatrą, który może dobrać odpowiednią do objawów farmakoterapię.
źródła:
Garland, C.(red.). (2013). Czym jest trauma?. Warszawa: Oficyna Ingenium.
Rothschild, B. (2014). Ciało pamięta. Psychofizjologia traumy i terapia osób po urazie psychicznym. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytety Jagiellońskiego.
van der Kolk, B. (2019). Strach ucieleśniony. Mózg, umysł i ciało w terapii traumy. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca
Garland, C.(red.). (2013). Czym jest trauma?. Warszawa: Oficyna Ingenium.
Rothschild, B. (2014). Ciało pamięta. Psychofizjologia traumy i terapia osób po urazie psychicznym. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytety Jagiellońskiego.
van der Kolk, B. (2019). Strach ucieleśniony. Mózg, umysł i ciało w terapii traumy. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca